Buchpräsentation: Preußen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte / Prusy w Europie środkowo-wschodniej. Dzieje i ich recepcja
AutorenMatthias Weber, Oldenburg
Die Konzeption der Tagung und des Bandes Preußen in Ostmitteleuropa Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte
ging von der Tatsache aus, dass die meisten Historiker der letzten zwei, drei Generationen in der Bundesrepublik Deutschland eher nach Westen als nach Osten geblickt haben, was durchaus im Gegensatz zur deutschen Geschichtswissenschaft der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts stand. Diese kannte eine als "Ostforschung" konzipierte Forschungsrichtung, welche die preußischen Ostprovinzenen ebenso positiv wie die deutsch-polnischen Beziehungen im östlichen Mitteleuropa negativ gezeichnet hatte.Die über Jahrzehnte wirksame Westausrichtung hat das in Deutschland dominante Bild der preußischen Geschichte mitgeprägt, was noch bei zahlreichen Veranstaltungen anlässlich des "Preußenjahrs" 2001 deutlich geworden ist: Von Polen oder von Ostmitteleuropa war hier nur selten die Rede. Die "östliche" Dimension der preußischen Geschichte blieb weithin ausgeklammert. Im Folgenden geht es zwar um die Geschichte und um die Rezeption der preußischen Gesamtmonarchie, einzelne Fragestellungen werden jedoch auf den Territorien konkretisiert, die ab Januar 1773 als "Ost-" und "Westpreußen" bezeichnet wurden. Dabei ist auch die Rezeption der polnischen Sichtweise auf die Geschichte ein.
In diesem Kontext behandelt das vorliegende Buch nicht nur die Verschränkung preußischer und polnischer bzw. ostmitteleuropäischer Geschichte, sondern gerade das, was sich in der Historiografie, aber auch in der kollektiven Erinnerung der Menschen in Deutschland, Polen und Russland über Preußen niedergeschlagen hat. Die einzelnen Beiträge wenden sich dem kulturellen Langzeitgedächtnis im Sinne einer Geschichte des Erinnerns zu. Diese schlägt sich keineswegs nur in den zu unterschiedlichen Zeiten in der Historiografie entstandenen Mythen und Geschichtsbildern nieder, sondern manifestiert sich ebenso in der Literatur, Architektur und in der Denkmalkultur sowie in der bildenden Kunst. Es geht also um die Wechselbeziehung zwischen Geschichte und Geschichtsverständnis, um das Verhältnis von "Geschehensgeschichte" und "Verstehensgeschichte", wobei das Augenmerk gerade auf das gerichtet wurde, was von Preußen in Ostmitteleuropa in mentaler und materieller Hinsicht heute noch präsent ist.
Siehe den Aufsatz Das frühneuzeitliche Preußen in Ostmitteleuropa. Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte
von Matthias Weber in den Fallstudien.Koncepcja zarówno konferencji, jak i niniejszego wydawnictwa wywodzi się z założenia, iż większość niemieckich historyków ostatnich dwóch, trzech pokoleń prezentowaóa wydarzenia historyczne w sposób odmienny od tego z okresu pierwszej połowy XX wieku, zwracając w dużym stopniu swą uwagę na zachód, mniej na wschód. Niemiecka historiografia pierwszej połowy XX wieku, określana mianem "Ostforschung", przedstawiała pruskie prowincje wschodnie w świetle pozytywnym, negatywnie zaś stosunki polsko-niemieckie w Europie środkowo-wschodniej.
Ta poprzez dziesięciolecia utrzymująca się tendencja wraz z orientacją zachodnią badań utrwalały dodatkowo dominujący w Niemczech pełen gloryfikacji obraz historii państwa pruskiego. Znalazła ona swoje odzwierciedlenie jeszcze w obchodach "Roku Prus" – w 2001 r. Polska i Europa środkowo-wschodnia zostały przy tej okazji potraktowane bardzo marginalnie. "Aspekt wschodni" historii Prus został w dużej mierze pominięty. Dalsze, prezentowane w niniejszym tomie prace, przedstawiają wprawdzie historię i recepcję historyczną okresu monarchii pruskiej, ale punkt ciężkości spoczywa na terenach określanych od stycznia 1773 roku jako Prusy Wschodnie i Zachodnie. Szczególną intencją organizatorów było uwzględnienie poglądów i ocen historycznych strony polskiej. W tym kontekście omawiane są nie tylko powiązania historii polskiej ew. wschodnioeuropejskiej i pruskiej. Omawiane są również te poglądy na historię Prus, które zostały głęboko zakorzenione zarówno w historiografii jak i w kolektywnej pamięci narodów polskiego, niemieckiego i rosyjskiego. Poszczególne przyczynki zwracają szczególną uwagę na kulturowy charakter społecznej pamięci historycznej w sensie historycznego procesu "przypominania". Znajduje on swój wyraz nie tylko w powstałych w historiografii mitach narodowych, ale dostrzegalny jest także w literaturze, architekturze, miejscach pamięci narodowej i sztukach pięknych. Zaakcentowano również wzajemny stosunek między historią a jej pojmowaniem, mędzy historią i jej refleksją ze szczególnym uwzględnieniem tego, co w dziesiejszej Europie środkowo-wschodniej pozostało z dawnych Prus, zarówno w sferze mentalnej jak i materialnej.
Porównaj wyżej z artykułem Matthiasa Webera w "artykułach specjalnych" ("Fallstudien"): Prusy wczesnonowożytne w Europie środkowo-wschodniej. Dzieje i ich recepcja.
